An Aimsir Arís

Iascaire ar thrá Monasterace, Calabria, Meitheamh 2012

Táim díreach tar éis filleadh ar Éirinn i ndiaidh mí the ghrianmhar a chaitheamh i gCalabria na hIodáile mar a bhfuil arasán beag agam féin agus mo bheirt dheartháireacha.  Admhaím go raibh an aimsir thar a bheith deas leis an teocht sna luaththriochadaí i rith an lae agus sna meánfhicheadaí um thráthnóna sa Mezzogiorno.  Agus sin ráite is deas teacht ar ais go dtí an tOileán Iathghlas seo agus bualadh le h-aeráid mheasartha na hÉireann arís, bíodh is go bhfuil sé sórt bog agus tais i láthair na h-uaire.  Anois, nílim ag iarraidh daoine mach bhfuil deis acu - de dhíth airgid nó de bharr chúinsí pearsanta - dul thar lear ar saoire ghréine a mhagadh nó fiú a chiapadh leis an ráiteas sin.  Táim dáiríre - dar liom go bhfuil an aimsir lastuigh dem' intinn i bhfad níos tábhachtaí ná an sórt aimsire atá lasmuigh díom.

Gan dabht ar domhan tá an samhradh seo sna h-aird ó thuaidh thar a bheith neamhghnáthach don tráth seo den bhliain agus tuigim do na páistí agus do na déagóirí atá ar a laethanta saoire ón scoil.  Cloisim iad ag síorghearán mar gheall ar an aimsir.  Dúirt iarscolaíre liom cúpla lá ó shin go raibh áthas thar na bearta air an "poll xxxxx de thír" cosúil le hÉirinn a fhágáil fiú ar feadh dhá sheachtain a chaitheamh lena chairde i Santa Ponsa. 

Sa deireadh thiar, is amhlaidh gurb é an diabhal ruda sin An Téamh Domhanda faoi deara na drochaimsire ó thuaidh.  Deir na saineolaithe go bhfuil Sruth na Murascaile ag dul i bhfuaire agus nach bhfuil na Scairdsruthanna ag feidhmiú mar ba cheart agus ba chóir. (Buail an nasc seo a leanas fá choinne níos mó eolais air seo: Aeráid na hÉireann).

Is cuimhin liom blianta ó shin bualadh le turasóir ón nGearmáin ar chósta thiar na hÉireann - ar Ailltreacha Móthair, ceapaim, agus bhí mé féin is mo chairde ag gabháil leithscéil leis mar gheall ar chomh h-uafásach is a bhí an aimsir.  Thosaigh sé ag gáírí, agus d'fhiafraíomar dhe cén fáth.  Is mar seo a d'fhreagair sé muid: "Níl aon rud mar dhrochaimsir ann - bíonn tú feistithe ina comhair nó ní bhíonn!"  Thosaigh mé ag smaoineamh i ndiaidh sin.  Nach bhfuil an ceart aige?  Má bhíonn an dearcadh ceart ag an duine in aon chúinse ar bith, titfidh cúrsaí amach gan mhórán trioblóide sa deireadh thiar. 

Bíonn sinne Éireannaigh i bhfad ró-dhiúltach fúinn féin agus faoin tír i gcoitinne.  Agus sin ráite, deir cara liom  - Iodálach é - go bhfuil rianta na h-aimsire le feiceáil ar litríocht agus ar fhealsúnacht na hÉireann agus go bhfuil an chuid is mó dhíobh ana-dhiúltach agus tugann sé oeuvre Samuel Beckett mar shampla.  Ní aontaím go h-uile is go h-iomlán leis mar faightear féith an ghrinn ina lán dár scríbhneoiri chomh maith, agus deir a lan saineolaithe go bhfaightear an fhéith chéanna i saothar Beckett má chreideann tú iad! 

Ar aon nós, éiríonn mé tuirseach traochta den ghearán faoin aimsir gidh is go dtuigim é.  Chomh maith leis sin éirím fíorthraochta den síordhiúltacht sin a chloisimid faoi chúrsaí geileagair ar a léithéid sin de chláracha mar Morning Ireland.  Cothaíonn cláracha mar sin meon diúltach agus dearcadh diúltach in intinní an naisiúin.  Cosúil leis an aimsir ba cheart dúinn bheith feistithe i gceart ó thaobh na h-eacnamaíochta dhe chomh maith le cúrsaí aimsire.

Bíodh lá maith agaibh uile, agus téigí amach bíodh soineann nó doineann ann.  Mar a deir an sríbhneoir iontach uilíoch sin Pauo Coelho: "Má théann tú amach ar laethanta grianmhara amháin, ni bhainfidh tú do cheann scríbe amach ariamh!" (Aleph san Alchemist). 

Todchaí na Tíre agus Todhchaí na Teanga

Seanbhád in Árainn Mhór

Bhuel tá an iomarca ama sleamhnaithe isteach ó scríobhas puinn ar phár na blagchruinne anseo in Aisling!  Déanta na fírinne, a léitheoirí díle, caithfidh mé an botún sin a réiteach anois díreach.  An bhfuil sibh bréan fós de na polaiteoirí agus de na h-ábhair pholaiteoirí agus a gcomhleacaithe atá ag fánaíocht thart ó dhoras go doras ag lorg vótaí dóibh féin nó dá n-iarrthóirí san ollthoghchán atá ar tí titim amach?  Táimse!  Is amhlaidh go bhfuilimid go léir tinn tuirseach den bhladar a bhíonn ar bhéal gach duine acu - ag cáineadh agus ag fáil lochta ar a chéile.  I ndáiríre píre is deacair muinín a bheith againn as an gcóras polaitíochta féin i ndiaidh dos na polaiteoirí (cuid acu ar a laghad) an méid sin caimiléireachta agus corbtha a dhéanamh.  Táim féin ag gríosadh na buachaillí a bhfuil in aois vótála dul amach agus a vótaí a chaitheamh ar son an daonlathais féin, agus tá sé sin deacair go leor a dhéanamh de bharr na h-easpa suime atá acu sa chóras polaitiúil!

Ach is ar staid na Gaeilge atá m'aird fhéinig dírithe na laethanta cinniúnacha seo.  Tá Éanna Ó Cionnaith (Enda Kenny) agus a lucht leanúna i bhFine Gael ag rá go bhfuil sé ar intinn acu deireadh a chur leis an Ghaeilge éigeantach díreach i ndiaidh an Teastais Shóisearaigh.  Cuireann an intinn sin imní orm (agus ar a lán againn gan dabht ar domhan) faoi thodhchaí na Gaeilge mar theanga labhartha.  Go dtí le gairid (nuair a d'éirigh mé as an ngnáthmhúinteoireacht ranga le bheith i mo mhúinteoir do dhaltaí a bhfuil riachtanais speisialta oideachais acu) bhí tuairim is tríocha bliain dem' shaol caite agam i mbun theagasc na Gaeilge do gach leibhéal scoláire sa mheánscoil. 



Aillteacha Áranna Móire

 Caithfidh mé a rá nach n-aontaím in aon chor leis an bplean seafóideach seo atá ag Fine Gael.  Ceapaim gur smaoineamh éadomhain éadrom é,  baoththuairim nár thug siad go leor ama dhó ar chor ar bith.  Is ar na cúiseanna seo leanas a cheapaim gur baoththuairim seafóideach áta ann:  (i) Más í ár gcéad theanga an Ghaeilge de réir an Bhunreachta nach náireach an rud é gan í a bheith ar eolas - bíodh sé sin beag nó mór - ag saoránaigh na tíre? (ii) Nach mbéadh saoránaigh tíortha eile ag gáirí fúinn anois nuair atá an Ghaeilge aitheanta mar theanga oifigiúil sa Chomhphobal Eorpach agus sinne ag tabhairt droim láimhe di sa chóras oideachais?

(iv) Pointe tábhachtach eile, fiú rí-thábhachtach, leis an fhírinne a rá, ná cad faoi phostanna na múinteoirí Gaeilge?  Agus smaoineamh eile - (v) cad a tharlóidh ansin do na scoileanna samhraidh sna Gaeltachtaí éagsúla?  Nach gcaillfidh muintir na Gaeltachta - na mná tí go speisialta - a gcuid ioncaim bhliantiúla?  Nach loitfear na comhluadair is na pobail bheaga éagsúla a labhraíonn an Ghaeilge de bharr easpa airgid má théitear ar aghaidh leis an smaoineamh seafóideach baoth millteanach seo?  (vi)  Cén t-éileamh a bhéadh ar an nGaelscoilíocht ansin fiú? 

Táim díreach tar éis alt breá tomhaiste cothrom a léamh san Irish Times.  Alt atá ann de chuid Mhíchíl Uí Rúairc ar múinteoir le Gaeilge agus cainteoir binnbhriathrach deisbhéalach ó dhúchas é, chomh maith le bheith ina fhile cumhachtach agus iriseoir breá.  Is díreach ar an ábhar céanna - sé sin éigeantas na Gaeilge mar ábhar scoile agus todhchaí na teanga sin - atá faoi chaibidil ag an Ruairceach.  Is féidir teacht ar a shár-alt ag an nasc seo leanas: Beatha nó Bascadh Irish Times Seo sliocht beag óna alt:

Ceist chonspóideach í ceist na Gaeilge éigeantaí, ar ndóigh. Is ionann éigeantas agus riail agus bíonn fadhb ag an-chuid daoine óga le rialacha. Ar an dtaobh eile de is léim chandaim atá ann ó ábhar scoile éigeantach go hábhar roghnach.

Bíonn ísliú stádais i gceist le hábhar roghnach i gcónaí. Is í an Ghaeilge teanga oifigiúil an Stáit de réir Bhunreacht na hÉireann. Ar an ábhar sin is “teanga chosanta” í agus caithfear í a chaomhnú nó an gcaithfear? Deir saineolaithe áirithe agus páirtí polaitíochta nó dhó go mba chóir bogadh ar aghaidh agus an t-éigeantas a bhaint agus an roghnachas a chur ina áit.

Sa bhliain 1974, nuair a bhí comhrialtas d’Fhine Gael agus de Pháirtí an Lucht Oibre i gcumhacht, cuireadh deireadh le riachtanas le haghaidh pas sa Ghaeilge chun Scrúdú na hArdteistiméireachta a bhaint agus chun post a fháil sa státseirbhís.


B’é toradh na reachtaíochta sin ná gur fágadh an Ghaeilge in áit na leathphingine sa státseirbhís ó shin le státseirbhísigh áirithe gan aon Ghaeilge acu nó níos measa fós, namhdach ina leith.

Aontaím go h-uile is go h-iomlán leis an méid atá raite ag an Ruairceach ansin thuas.  Gan dabht ar bith bhéadh ísliú stádais i gceist maidir leis an nGaeilge.  Ní bheadh sí ar an leibhéal céanna fiú leis na teangacha roghnacha eile mar Spáinnis nó Fraincís nó Gearmáinis ar a bhfuil níos mó fáil ag scolairí ar thaisteal chuig na tíortha seo.  Ní smaointeoidis ar dhul chuig na Gaeltachtaí ach an oiread. 

Tá mo dheartháir féin ag obair sa Státsheirbhís agus eisean an t-aon duine amhain in a oifig - i Roinn na nOibreacha Poiblí - a bhfuil an Ghaeilge ar a thoil aige.  Níl ar chumas éinne eile san oifig litir a chumadh nó a scríobh i gcéadtheanga na tíre.  Is náire an-mhór é sin ceapaim.

Mar mhúinteoir le taithí tríocha bliain sa seomra ranga ag teagasc na Gaeilge, ach éirithe as le déanaí, caithfidh mé a rá gur mhúin mé daltaí de gach leíbhéal ó bhonn go gnáth go h-árdleibhéal sa teanga sin.  Gan dabht ar bith thugas faoi deara na daltaí sin nach raibh suim dá laghad acu ina dteanga dhúchais, ach caithfidh mé a admháil gur mhionlach a bhí i gceist i gcónaí.  D'admhaigh buachaill lag amháin liom díreach inniu, buachaill a raibh díolúine faighte aige ó fhoghlaim na Gaeilge go raibh áiféala air nach raibh sé in ann fiú abairt a rá i nGaeilge - teanga a sheanmhuintire.  Fiú má tá an bonnleibhéal á leanúint ag scoláire thiocfaidh leis comhrá bunúsach a dhéanamh i dteanga a shinsear.

Na laethanta seo agus go leor aíonna nua-thagaithe isteach sa tír ón Rúis, an Laitvia, an Liotuáin, an Nígéir,  an Aifric Theas, an Bhraisíl agus ón tSiombáib  - chun na tíortha óna bhfuil scoláirí nua-thagaithe ins an scoil s'againne - tuigeann ár ndaltaí dúchasacha tábhacht na Gaeilge maidir lena bhféin-aitheantas mar Éireannaigh nó mar Ghaeil.  Ní Gaill muid!

Mar bhuille scoir ba mhaith liom a rá go bhfuil cumhacht rí-thábhachtach ag gach teanga dhúchasach.  Mar a dúirt mé is cuid bhunúsach í an Ghaeilge mar chuid lárnach dar bhféinaitheantas, agus fiú dár féin-aithne chomh maith.  Mar dhuine a bhfuil an Iodailis ar a thoil aige chomh maith tuigim go dtugann gach teanga a draíocht speisialta féin leí agus a módh speisialta smaointe.  Mar sin ba chailliúint mhór dúinn mar Ghaeil dá gcaillfí an Ghaeilge.  Bheimis i bhfad níos boichte mar naisiún agus mar dhaoine ina éagmais!

Grá don Ghaeilge 8

Feicim go bhfuil níos mó ná mí sleamhnaithe isteach ó scríobh mé focal ins an gcúinne beag seo den bhlagchruinne.  Ins na poist atá foilsithe agam le déanaí anseo bhíos ag tabhairt m'airde ar conas a d'fhás an grá atá i mo chroí don Ghaeilge.  Mar a dúirt mé cúpla uair anseo, ba ó na sármhúinteoirí críochnúla a bhí agam ar scoil a d'fhoghlaim mé mo chuid Ghaeilge go léir nach mór.  Ba cheart go dtuigfeadh gach éinne cé chomh tábhachtach is atá múinteoirí maithe i saol acadúil aon scoláire ar bith. Tuigim, gan dabht, agus an fhianaise feicthe agam im' shaol féinig, go bhfuil tionchar nach beag acu i ngnáthshaol na ndaltaí chomh maith, ach táim ag díriú m'airde ar fhoghlaim teanga anseo, go h-áirithe foghlaim na Gaeilge.  Bhí an chuid is mó den ghramadach foghlamtha againne sa bhunscoil sna seanlaethanta agus nílim "ag rómánsaíocht" anseo ach an oiread.  Ach ba laethanta difriúla iad na seascaidí i ndáiríre píre.

Ceann dena lochtanna a fhaighimse ar churaclam na bunscoile sa lá atá inniu ann ná go gcaitheann an bunmhúinteoir bocht réimse i bhfad ró-leathan d'ábhair éagsúla a theagasc.  Tá an rud ceanannn céanna tarlaithe ag an dara leibhéal mar a gcaithfimid níos mó ábhair a bhrú isteach ar churaclam atá leathan go leor mar atá - ábhair mar SPHE, CSPE, RSE agus a leithéidí.  Ach tá an curaclam i bfad níos leithne ná sin sa bhunscoil.  Mar sin níl go leor ama ag na múinteoirí bochta féachaint chuige go bhfuil rudaí bunúsacha foghlamtha acu fiú sna trí R-anna.  Chomh maith leis sin bíonn daltaí le riachtanaisí speisialta acu sa ghnáthrang.  Go bunúsach ní féidir leis an ngobadán an dá thrá a fhreastal.  Maille leis sin feicim go mbeidh na ciorraithe ag cur isteach go mór ar mhúinteoirí - mar shampla, cheana féin tá uimhreacha na gcúntóirí riachtanaisí speisialta gearrtha siar agus is cosúil go mbeidh an cóimheas daltaí le múinteoir méadaithe sa chéad bhuiséad eile.

Feicim go bhfuilim imithe ar strae ó mo chéad alt ansin thuas agam, ach agus an méid sin ráite agam is míorúilt cheart é go bhfuil Gaeilge ag a lán dena scoláirí a thagann isteach chuig an mhéanscoil againn agus go bhfuil grá ag cuid acu do theanga ár sinsear.  Is fíorbhrónach an scéal é go bhfuil líon na ndaltaí imithe i laghad sa scoil s'againne agus go bhfuil uimhir na ndaltaí le riachtanaisí speisialta ó lár na cathrach imithe i méid.  Séard atá tite amach ná go bhfuil caighdeán acadúil na ndaltaí i gcoitinne imithe i laghad agus nach bhfuil sé ar chumas a lán acu dul i ngleic le teangacha iasachta gan tagairt don Ghaeilge féin.   Ta cuid acu chomh lag sin go bhfuil fadhbanna acu le scríobh a gcéad teanga fiú.

Ach fós féin nílim éadóchasach agus nílim ciniciúil ach an oiread, mar caithfimid deighleáil leis an sórt scoláire atá ós ár gcomhair amach.  Tá a bhformhór deas béasach dea-mhúinte buíochas le Dia agus táid i dteideal an oideachais is fearr ar féidir linn a thabhairt dóibh.  Sin an fáth go ndeachaigh mé le dioplóma i riachtanaisí oideachais speisialta a dhéanamh anuraidh, agus i mbliana go bhfuilim tosaithe ar rang beag bonnleibhéal a theagasc don Ardteist, agus caithfidh mé a rá go bhfuilim ag baint an-suilt agus ana-shásaimh as an rang céanna toisc go bhfuil an bhéim go léir ar an gcaint is ar an gcomhrá, nó mar a deirtear go h-oifigiúil go bhfuil módh múinte cumarsáideach curtha i bhfeidhm ag an múinteoir sa rang.  Creidim go bhfuil sé ar inmhe gach scoláire, bíodh is go bhfuil sé nó sí lag go leor, Gaeilge a labhairt ar shlí bhunúsach iontuigthe, agus gur féidir leo bheith bróidiúil as an bhfíric sin.  Má ta an múinteoir dearfach i leith a ábhair agus má tá módh múinte cumarsaideach aige eireoidh leis ar a laghad gan na scoláirí a chur i gcoinne an ábhair agus fiú iad a ghríosadh níos mó de a fhoghlaim.