nó a an Ailm
Bheartaigh mé an post seo a scríobh sa bhunchló gaelach Bunchló GC le Vincent Morley. Is féidir le h-éinne an cló seo a íoslódáil saor in aisce ón suíomh seo ar an idirlíon:
http://www.smo.uhi.ac.uk/~oduibhin/mearchlar/fonts.htm
Mar a fheiceann sibh níor fhoghlaimigh mé fós conas nasc beag galánta gan an méid uafásach sin d’ fhocail a úsáid. Chomh maith leis sin feicim nach bhfuil aon eochair ann chun an ponc a úsaid in áit an tséimhiú (nó ar cheart dom a scríobh “in áit an tséimhithe” – an mbeadh sé seo i bhfad níos cirte? – níl a fhios agam).
Mar a dúirt mé i bpost roimhe seo baistear “ailm” nó “elm” (sa Bhéarla) ar an gcéad litir san aibítir Ghaelach. Crann iontach uasal é an ailm chéanna. Ghlaoigh seanfhundúirí na Stáit Aontaithe “Bean Uasal na Foraoise” ar an ailm Mheiriceánach.
Tugtar “Leamhnán” ar an “ailm” chomh maith sa Ghaeilge. Tá an leamhnán nó an ailm bainteach leis an torthúlacht (fertility). Is é an “Wych Elm” nó an “Ulmus glabra” (Ainm Laidine) an t-aon sórt ailme atá in Éirinn ó dhúchas. I seandlí na mBreitheamhan ba cheann tábhachtach é des na “Aithig fedo” nó de ghnathchrainn na coille. Is crann é an leamhnán atá bainteach le cosaint agus le cothú daoine agus ainmhithe maille leis sin – go h-áirithe d’fhaightí iad in aice na dtobar beannaithe. Baintí úsaid leathain as adhmad an leamhnáin chun báid a dhéanamh nó chun foirgnimh a thógáil in áiteacha taise. Deineadh na chéadphíobaí uisce as adhmad na h-ailme ar an gcúis chéanna.
Tá bláthléaraid curtha agam thuas ag barr an phoist seo a léaraionn duilleoga an leamhnáin. Chomh maith leis sin tá litir ornáideach den "a" Gaelach curtha isteach agam - nil a fhios agam ce hé no cé hi an cruthaitheoir nó an dearthóir. Caithfidh me é sin a sheiceáil chun aitheantas a thabhairt dó nó di.
