An t-aonú litir déag den seanaibítir – an Mhuin
Mar a deir an seanfhocal, “de réir a chéile is ea a thógtar caisleán.” Is amhlaidh an scéal leis an gcuntas atá á thabhairt agam ar litreacha na seanaibítire agus ar a gciall. Má tá leítheoirí ann dena postanna neamhchoiteanna seo amuigh ansin sa bhlagchruinne maithígí dul an mhoill le bhur dtoil!
An tseachtain seo is í an litir “m” atá idir chaibidil agam nó an mhuin mar a thugtaí air uair. Ciallaíonn an litir “m” seo an mhuin nó “vine” mar a thugtar air i mBéarla. Ach ní dóigh leis na scolairí gurb é sin an bplanda lena luaitear an litir “muin.” Is é is dóigh le Niall Mac Coitir gurb é an ramh-dhraighean nó an “buckthorn” an crann is mó atá bainteach leis an mhuin. An t-ainm as Laidin ata ar an gcrann seo ná Rhamnus catharticus. Dar leis an gCoitireach go gciallaíonn “muin” an téarma “thicket” as Béarla, agus aontaím leis. Molaim don léitheoir na leathanaigh seo leanas a léamh ina leabhar iontach galánta dar teideal Irish Trees: Myths, Legends and Folklore (The Collins Press, 2003): lch 90 – 91.
De réir an bhéaloideasa tá an crann seo, an ramh-dhraighean, bainteach leis an draighean (blackthorn) féinig, sé sin le rá gur crann a bhaineann leis an olc é an ramh-dhraighean. Sa Bhreatain sa seanaois bhí pisreog ann go raibh córóin spíne an tSlánaitheora déanta as adhmad an ramh-dhraighin. An paradacsa a bhí ann ná go raibh an crann ceanann céanna bainteach le cosaint in aghaidh an oilc chomh maith.
D’úsaidí caortha an ramh-dhraighin i leigheasanna áirithe, go speisialta mar phurgóid nuair a mheasctaí le mil iad.
