An Triú Litir Déag den tseanaibítir – an Oir – nó an litir “O”
Is mithid dom leanúint ar aghaidh leis an sraith ar na seanlitreacha a thosnaíos na míonna ó shin. An litir atá faoi chaibidil agam anseo nó an “Oir” nó an litir “O”.
Tugann an Duinníneach trí chrann nó trí thor mar aistriúchán ar an bhfocal “Oir”, viz., “broom, furze, spindle tree; name of the letter o and the diphthong oi.” (p. 813) ach ar sheiceáil dhom na trí thor seo i leabhar iontach Mhic Choitir, Irish Trees: Myths, Legends and Folklore(The Collins Press, 2003) is é an “spindle tree” an t-aistriúchán is cruinne agus is beichte ar an oir. Feictear leathanaigh 146-7 ach go h-airithe i leabhar an Choitirigh. Luann Mac Coitir seanscéal amháin ón Dindshenchus (Dinnsheanchas) faoi character darbh ainm Cairpre Lifechair a bhí ciapaithe céasta ag ceithre éan Aonghusa – leanaidís é ‘chuile áit a théadh sé. Chuaigh sé i gcomhairle le draoi darbh ainm Bicne. D’fhiafraigh an draoi de cén treo as ar thainig na h-éin. Dob é an freagra a fuair sé ná gurbh ón oirthear agus ó áit éirí na gréine a tháinig siad dá sciúirseáil. Chuir Bicne an oir faoi dhraíocht tré ortha speisialta a chanadh. D’fhás an oir seo suas thar barr na gcoillte uile agus rug sé ar an gceithre éan agus choiméad iad i ngéibheann ansan gan bheith ag cur isteach a thuilleadh ar Chairpre Lifechair bocht. An rud is suimiúla sa mhéid seo ná go nasctar an oir leis an éanlaith agus leis an ngrian.
Ós rud e go bhfuil adhmad na h-oire an-chrua go deo déantar briogúin (skewers), bioranna fiacla (toothpicks), pionnaí (pegs) agus fearsaidí (spindles), agus is ón bfocal deiridh anseo a fhaigheann an crann a ainm féinig gan dabht. Deir an Coitireach go bhfuil an “spindle tree” bainteach leis an an litir oghamach “Ór” a chiallaíonn “gold”. (leathanach 147) N’fheadar an bhfuil sé sin fíor nó an bhfuil sé ag meascadh suas an “oir” leis an “ór”?
