Ceithre Dhán
Uaireanta mar seo, téim i muinín mo theanga dhúchais chun ardú meanman a thabhairt dom féin; chun mé féin a dhúiseacht ón ísle brí is ón nduibheagán is ón ndorchadas a thithfeadh murab í agus a cúnamh draíochta misteach. Tagann focail chugham ceapaim ón neamhchomhfhios, áiteanna rúnda éigin mar a bhfuil na scáthanna ag lámhacháin i gcúinní dorcha iargúlta. Nuair a thagann na focail amach ó na cúinní damanta dearmata céanna taithníonn solas an fheasa agus an chomhfheasa orthu agus léimeann siad chun beochta i gcruth na gnáth-abairte ar dhromchla mo theangasa. Uaidh sin ardaítear m’anam is mo chroí – glacaim dóchas agus muinín nua as an saol místéireach ina gcaitear sinn go neamhthrócaireach mar a deir na fealsaimh chomhaoiseacha. Sin a tharlaíonn i mo chása ar aon nós.
Ba mhaith liom, mar sin, sraith eile de dhánta a chur ós bhur gcomhair amach arís an babhta seo. Anseo thíos gheobhfá ceithre cinn de dhánta a scríobh mé faoin tréimhse a chaitheas sa mhéanscoil. Seo dhaoibh iad. Bainigí sult nó a mhalairt astu. Beannacht libh a dhánta!
Méanscoil 1
Halla mór scrúdaithe
I lár an bhaile mhóir –
Cúpla céad macléinn
Scáfar roimh aineolas,
Buachaillí beaga bailithe
I gcomhair roghnaithe.
Bráthair uasal ag glaoch rolla
I nguth galánta –
Bhíomar i meánscoil ar dóigh –
“Ó Murchú, Maitiú,”
“Ó hÁinle, Eoghan,”
Agus “anseo” á fhreagairt
Ar fud na h-áite.
An príomhoide ag an ngeata
Dár ngríosadh ár ndícheall a dhéanamh.
“Beidh an lámh in uachtar agat air inniu!”
Ar seisean le buachaill beag tanaí
A raibh cuma intleachtúil air.
Ní raibh múinteoir tuata le feiceáil
Mar bhí na bráithre fós chun tosaigh
Ach i ndeireadh réime.
Ocáid mhór sholúnta ab ea é,
Cead isteach don mheánscoil
Ba mhó clú ar fud na cathrach,
Éalú ó na sráideanna beaga cúnga
Is ó na postanna gan todhchaí.
Lá breá i dtús Bealtaine,
Gach rud ina áit chuí,
Boladh úr an pháipéir scríofa,
Iontas mór an pháipéir scrúdaithe,
M’uncail sa bhaile ar saoire
Ó na Stáit Aontaithe –
An Domhan Mór faoi chaibidil aige
Is mise i mo thír bheag féinig.
Méanscoil 2
Arbh iad na réalta
Nó an chinniúint
Nó fiú an t-ádh
Nó an mí-ádh féin
A thug le chéile muid –
Breis is céad againn,
Chéadbhlianaigh,
Scáfar roimh
Todhchaí éiginnte?
Conas nach mbraithfeá
Caillte i measc an tslua mhóir sin?
Conas nach mbeifeá níos mó
Ná uimhir ar mheamram
Nó scríbhinn i leabhar rolla?
Fiú an dtabharfaidís faoi deara
Dá mbeifeá as láthair?
Ach lá liath cinniúnach amháin
Stopadh saol na scoile,
Saol mór neamhphearsanta na scoile
Le drochscéala –
Lá liath an fhómhair,
Cosúil le laethanta liatha eile an fhómhair,
Leagadh buachaill beag againn
Ar a shlí ar scoil,
Duine beag dár míle saighdiúir,
Buachaill nár chuimhin linn a ainm
Trasna na mblianta,
Chéadbhlianach nár tháinig chun críche
É buailte ar lár
I lár an fhómhair –
Lá liath an fhómhair –
Tá a ainm greanta ar leach áit éigin
Nó i gcroíthe anaithide,
I bhfad bhfad i gcéin
San imigéin.
Meánscoil 3
Dob é an t-eolas an chumhacht
Agus an fhoghlaim an eochair,
An eochair dhraíochta don fháistin.
Thuigeamarna sin,
Sinne mic na ndaoine bochta
Gurbh é seo an deis
A chaithfimis a thapú
Dá dtiocfadh linn dul chun cinn
Sa saol mór milteach mealltach scanrúil.
Bhíomar cúthail agus trína chéile
Os comhair na ndaltaí
A raibh níos mó de rachmas an tsaoil acu,
Ach bhíomar ar chomhchéim leo
In obair na leabhar
Má bhí an mheabhair chuige ionainn.
Is chuige sin a tháinig siad –
Na mic fheirmeoirí ó iarthar tire –
Bunmhúinteoirí is meanmhúinteoirí,
Is ó dheas is aniar aduaidh fosta
Chun buachaillí bochta na cathrach
A chur ar bhóthar a leasa.
Chuireamar gach rud go glanmheabhar.
Ní raibh áit ar bith ann don leisceoir.
Caithfeadh a leithéid an scoil a fhágáil
Agus post íseal umhal a fháil.
Úsaideadh an leathar cumhachtach
Go ró-mhinic monuar
Fiú chun eolas a dhoirteadh
I gcloigne folmha –
Ach b’iad sin na seachtóidí liatha duairce.
Má dúnadh doirse an tsaoil inár n-aghaidh
Bhéadh eochair dhraíochta don fháistin
In ár gceachtanna leadránacha againn.
Bhímís de shíor ag tnúth lena n-oscailt.
Méanscoil 4
Ba bheag nár
Leim sé as a chraiceann,
An seanmhúinteoir ag barr an ranga,
Mile naoi gcéad seachtó ceathair
Is sinne suite suaimhneach
Smachtaithe inár mbínsí scoile,
Bliain chinniúnach sin na mbuamaí,
Carrbhuamaí Átha Cliath is Mhuíneacháin.
Bhí gach éinne neirbhíseach
Is na gardaí cúramach faoi pháirceáil
Is sinne scáfar roimh charranna pairceáilte
Anseo is ansiúd ar fud na cathrach
Ach níor lean an t-imeagla ró-fhada –
D’éiríomar cleachtaithe aige
Bliain chinniúnach sin na mbuamaí,
Carrbhuamaí Átha Cliath is Mhuíneacháin.
Is cuimhin liom seanbhráthair,
“Pa”an t-ainm a baisteadh air
ag caint faoi na buamaí a thit
Trom tragóideach ar an Trá Thuaidh
Le linn an Dara Cogadh Domhanda,
Blianta, blianta roimhe sin
Is an t-eagla agus an fhuil,
An rí-rá agus an ruaille-buaille
Bliain chinniúnach sin na mbuamaí,
Carrbhuamaí Átha Cliath is Mhuíneacháin.
Thuas ta pictiúr a ghlac me le déanai nuair a bhi mé ar thuras deireadh seachtaine i gContae an Chláir - Aillteacha an Mhóthair ar ndóigh atá leirithe ann!
