Grá don Ghaeilge 1

Teach an tSolais, Arainn Mhór, Iúl, 2010

Nuair a bhí mé sé bhliana d'aois buaileadh tinn m'athair leis an ngalar polaimiailítis - chaill sé úsáid a láimhe deise, ach bhí an t-ádh dearg leis nár chaill sé ní ba mhó.  Ag an am sin chaill a lán daoine ar buaileadh tinn iad leis an ngalar uafásach sin úsáid a gcos agus fágadh a lán eile fiú ag maireachtaint ar scámhóg iarainn mar a tugadh ar an diabhal de mheaisín a rinne análú dóibh.  Ar aon nós bhí ar an gclann s'againne aistriú go Baile Átha Cliath ó bhaile beag Ros Cré i gContae Thiobraid Árann,agus ba sa chathair mhór a thosnaigh agus a d'fhás mó ghrá don Ghaeilge.

An bhliain chinniúnach míle naoi gcéad agus a seasca ceathair a bhí ann - deirim "cinniúnach" mar bíonn gach bliain cinniúnach, nach mbíonn?  Ar aon nós is cuimhin liom mo chéad lá ar scoil leis na mná rialta - ba cheart agus ba chóir dom bheith ag dul isteach sa chéad rang ag an am mar bhí mé in aois dó.  Chuir seanchailleadh de bhean rialta scrúdú léitheoireachta orm sa Bhéarla agus d'éirigh go geal liom leis sin.  Ansin chuir sí téacsleabhar Gaeilge ós mo chomhair amach agus d'iarr orm léamh.  Ambaist, ní raibh mé ábalta fiú is focal amháin a aithint agus d'fhanas im' thost neirbhíseach.  "Amadán," ar sise liom, bhain sí craith mhór asam agus is féidir liom fós fiú a mhéaracha tanaí géara a bhraitstint im' lámha.  "Caithfidh tú dara rang na naionán a dhéanamh arís, níl léamh agat!"  Agus sin mar a thit se amach go ndeara mé dara rang na naionán faoi dhó - an chéad uair i Ros Cré agus an dara h-uair i mBaile Átha Cliath."  Ag an uair sin ghlac na tuismitheoirí le moltaí na múinteoirí agus níor cheistigh siad aon rud.  Ar aon nós níor chuir an eachtra seo isteach nó amach ar mo thuistí féin.  Is cuimhin liom gur gháir m'athairse, agus dúirt go ndéanfadh an bhliain sa bhreis ar scoil maitheas mór dom.  Mar a thit cúrsaí amach bhí an ceart ag mo dhaid.

Nuair a chuaigh mé ar an mbunscoil bhí mé bliain amháin ní ba shine ná na buachaillí eile ach bhí mé i bhfad ní b'aibí agus bhain mé sult agus taithneamh as bheith ag déanamh m'obair scoile is bhaile i ndiaidh blianta ag gabháil do cúrsaí na naíonán.  Chuir na h-ábhair go léir iontas an domhain orm agus bhain mé taitneamh nach beag as iad a fhoghlaim.  Bhí mé i mo scoláire maith mar bhí mé ábalta gach rud nach mór a thuiscint.  Dúirt an chéad mhúinteoir a bhí agam, fear óg le folt maith mór gruaige rua air, nach cuimhin liom a ainm anois, go raibh bua na dteangacha agam, agus go raibh mé go maith ag an nGaeilge.

Ach an múinteoir ab fhearr a bhí agam riamh ná seanfhear d'arbh ainm an tUasal Ó Muirí, fear a bhí chomh maol le h-ubh.  Sár-mhúinteoir a bhí ann agus d'fhoghlain mé mórán i ngach ábhar go h-éasca uaidh, agus duine mór ceoil ab ea é agus chuireamar a lán amhrán, idir Bhéarla agus Ghaeilge go glanmheabhar ina rang.   Bhí O Muirí againn do rang a trí agus rang a ceathair agus b'uaidh a smaoinigh mé ar bheith i mo mhúinteoir don chéad uair i ndáiríre i mo shaol.  Le linn an dá bhliain sin thagadh Bráthair Críostaí d'arbh ainm Ó Cathasaigh isteach chun faobhar agus snas a chuir ar ár gcuid Ghaeilge.  Fear mór gramadaí ab ea é agus b'uaidh-sean a d'fhoghlaimigh mé na briathra go léir - gach aimsir, gach módh agus fiú An Módh Foshuiteach.  Ag an uair sin bhí béim an-mhór ar an ngramadach.  Bhí an t-ádh liom mar bhí an ceart ag an múinteoir rua go raibh bua na dteangacha agam.  Is cuimhin liom go bhfaigheadh cuid des na daltaí laga nó iadsan nár fhoghlaimigh a chuid cheachtanna buille den leathar, gléas uafásach smachtaithe a bhí ag na múinteoirí ag an am sin.

Uair nó dhó roimh dhul faoi na gréine: Árainn Mhór

Ansin cuireadh mé i rang a 5 A mar cheap an tUasal Ó Muirí go mba cheart dom roinnt ábhar sa bhreis a dhéanamh as Gaeilge.  Rinneamar Stair agus Tír Eolas ansin as Gaeilge.  Bhí múinteóir iontach againn sa rang sin - an tUasal Seán Ó Sé.  Fear mór Gaeilge ab ea eisean chomh maith.  Ní raibh pearsantacht ró-chairdiúil nó ró-thairraingteach aige ach bhí sé an-ordaithe go deo i leagan amach a ranganna agus i gcur chuige an teagaisc.  Bhíodh jab beag nó ról beag ag gach duiine dena scoláirí sa rang, duine chun giúirléidí na céimseatan a bhailíú ón gcófra agus iad a leagan faoi bhun an chláir dhuibh speisialta a bhí iage don chéimseata amhain.  Bhíodh ar dhalta eile seasamh suas as am faoi leith agus an focal "paidreacha" a ghlaoch amach agus ar chlos an gháir chatha san sheasadh na daltaí go léir suas chun paidreacha an lae a rá go béasadh solúnta.   Bhíodh ar dhaltaí eile garannaí beaga eile a dheamhach chomh maith - an chailc agus an glantóir a chur amach fé bhun an chláir dhuibh, na chláir éagsúla a ghlanadh, na cóipleabhair a bhailiú, agus fiú sean rothar Raleigh mór dubh a shiúil trasna an ranga chun an dorais le h-aghaidh chleachtadh coirp an tseanmhúinteora - théadh sé ag rothaíocht síos go dtí lár na cathrach gach lón nach mór. 

Bhí clár dubh speisialta eile aige don ailgéabar agus don uimhiríocht.  Ansin bhí clár beag tanaí ar leith aige d'fhoclóir na Gaeilge.  Chuireadh sé nathanna úsáideacha a bhí orainn a chur go glanmheabhar ar an gclár dubh speisialta sin.  Thugadh se "focla mairceálta" ar na nathanna cainte úsaideacha sin.  Mar a dúirt mé fear searbh ab ea é a dúradh go raibh crosta cantalach agus baisteadh an t-ainm "An Tarbh" air ó na seanlaethanta.  Bhí bata mór adhmaid aige ach ní chuimhin liom gur bhain se úsáid mhór as an mbata céanna ach dhá uair ar a mhéid nuair a thuill buachaillí dána an píonós sin.  Mar sin is féidir liom a rá go raibh glam Uí Shé i bhfad ní ba mheasa ná a ghreim.  Táimse fein ana-shásta go raibh múinteoirí den scoth sin againn -  sár-mhúinteoirí críochnúla maithe, a raibh meas acu ar a gceárd is ar a ndaltaí.  Muimhnigh nach mór a bhí sna múinteoirí a bhí againn ar scoil - mic fheirmeoirí beaga ó Chiarraí, ó Chorcaigh agus ón gClár.  D'fhoghlaimigh mé a lán uatha, go speisialta mo ghrá d'ár gcultúr agus dár dteanga ársa.

Ar lean