Popular Posts

Saturday, May 13, 2006

An Cúigiú Litir: An Eadhadh

An Cúigiú Litir dAibítir na Gaeilge:



An Eadhadh: E :

I mBéarla tugtar an “Aspen” ar an gcrann seo nó an “Populus tremula” sa Laidin.  Ciallaíonn an aidiacht“tremula”rud a bhíonn ag croitheadh.  Mar sin uaireanta cloisimid an leagan Gaeilge seo ar an gcrann, sé sin, An Crann Creathach.

Nuair a bhíonn fiú leoithne bheag ghaoithe ann tosaíonn duilleoga an eadhadh ag croitheadh agus ag siosarnach.  Mar sin deirtear gur comhartha é de theacht an bháis agus do ghiorracht an domhain atá le teacht nó don ósnádúr!  Deirtear chomh maith go bhfuil baint ó thaobh na fuaime dhe le ceol na mara.

Sa bhéaloideas deirtear go bhfuil an crann seo mí-ádhúil toisc é a bheith bainteacht leis an mbás.  Mar sin d’fhás nós traidisiúnta suas I measc an phobail go raibh Crois Chríosta déanta as adhmad an Eadhadh.  Sin an fáth go mbíonn an Eadhadh ag croitheadh – mar tá an méid sin náire air de bharr an drochghnímh seo! I nGluais Chormaic léimid faoin slat draíochta ar a dtugadh “An Fé”a bhí déanta as adhmad an Eadhadh.  Baineadh úsáid as an diabhal rud seo chun corpáin na marbh a mheá nó a thomhas.  Chomh maith leis sin leimid ins na scéalta fiannaíochta go raibh na seanlaochra úd, Oscar, mac Oisín, agus Oisín féin ag croitheadh ar a gcosa cosúil leis an Eadhadh nuair a bhuail an seanaois iad!  Leimid fosta sa scéal iontach san “Uidheadh Clainne Uisnigh”gur thosnaigh Deirdre ag croith cosúil leis an Eadhadh nuair a leag sí a súile don chéad uair ar Naoise Mac Uisnigh!  Is amhlaidh go raibh an mbás nó an chinniúint ins an braistint seo!  Ta an Eadhadh gaolmhar leis an Phoibleog (Poplar) agus tá traidisiún an chaointe bainteach leosan chomh maith.  Tá adhmad an Eadhadh ana-bhog ar fad agus mar sin níor baineadh mórán úsáide as le haghaidh aon rud don teach ná don fheirm!