Popular Posts

Monday, February 12, 2007

Dánta is Geal Liom 4


Dánta is Geal Liom 4

Mar a dúirt mé i mo phost inné is breá liom dánta de chuid Sheáin Uí Ríordáin. “Cén fáth sin?” a deir tú. Bhuel tá meadarachtaí iontacha agus Gaeilge bhreá shaibhir fhileata ag an bhfile céanna. Cuireann a chuid dhánta faoi dhraíocht mé. Seachas sin cumann sé comhfhocail iontacha éifeachtacha – seo gné thábhachtach dá stíl shuntasach phearsanta i ndairíre. Is féidir an tionchur seo a fheiscint go rí-shoiléir i ndánta de chuid Sheáin Uí Thuama. Ní gá duit ach breathnú ar an dán leis a chuireas díreach sa phost roimhe seo.

Taobh amuigh de sin ta féith na fealsúnachta sa Ríordánach agus tuigfidh léitheoirí mo bhlag Béarla é seo mar tá suim nach beag agam san ábhar céanna. Ar aon nós cíorann Seán Ó Ríordáin ceisteanna móra doimhne na beatha, agus ní nach ionadh san mar bhí an eitinn air ó bhí sé an-óg agus d’fhulaing sé a pháis fhéinig maidir leis sin. Ach bíodh sin agus uile, i ndairíre píre is é cumhacht na bhfocal agus cumas an chumadóra an tréith is tábhachtaí ag aon fhile ar bith.

Dán de chuid an Ríordánaigh a thaithníonn go mór liom ná “Rian na gCos.” Dán is ea é seo a chíorann an cheist mhór sin na féiniúlachta, “Cé mé féin? nó “Cé mise?” Cuirimid an cheist seo orainn féin minic go leor. Is amhlaidh nach bhfuil freagra éifeachtach ar an gceist seo. I ndáirire píre is léir go bhfuil a lán freagraí, go bhfuil a lán “daoine” ionam. An mé an duine a bhí ar aithne agam agus mé im’ phaiste? An me an duine úd a d’aithin me agus me ag freastal ar an mbunscoil? Ar an meánscoil? Ar an ollscoil? Nuair a pósadh me? Mistéir amach is amach is ea an duine fiú dó fein! Tá Seán Ó Ríordain ag cíoradh an fhéinaitheantais sa dán seo. Is léir nach dtagann sé ar reiteach na faidhbe mar is mistéir atá i gceist, mistéir ar féidir linn a bhlaiseadh agus bhraitstint agus nach feidir linn a shárú.

An rud a chuireann an file ag smaoineamh na rian a gcos féin is é ag teacht thar n-ais dó dá theach nó don áit a d’fhág se ar dtús. An é an duine céanna é an duine a chuaigh amach agus an duine a thainig ar ais?

Rian na gCos

Anois ba mhaith liom bualadh leis
Nuair nach féidir é,
Ó dheas a ghabh sé an mhaidin sin,
Aneas ní thiocfaidh sé.

Maidin ghréine i gCiarraí
Ba chlos tríthí sruthán
Mar ghlór cailín fé cheilt sa chlaí
Is mé ag dul thar bráid.

Do shiúil sé liom an mhaidin sin,
Ár mbeirt ar aon chosán,
Ag siúl ar ais sea tuigeadh dom,
Chonac rian a gcos sa láib.

Ní raibh sé ann gur imigh sé,
Ní hann go has go brách,
An duine sin tá imithe
Atá sé siúd iomlán.

Mo dhuine bocht ‘bhí i bhfara liom,
Go raibh a anam slán,
Is anam gach a leanfaidh é
Dem dhaoinese go brách.

Is liomsa anois na cosa sin
Ar shiúil sé leo sa láib,
Ach ní mé a bhí i bhfara leis
Ag éisteacht le sruthán.

Níor saolaíodh mé gur cailleadh é,
Is mó mé i mise amháin,
Cailltear le gach focal mé,
Ach éiríonn le gach anáil.

An mé nua sin a leanann mé
Go gcomhlíontar mise amháin;
Scata a scrí’ na ranna seo
Duine as gach anáil.

Sceo ar sceo do scumhadh iad,
Na daoine seo dem chroí,
Ní hionadh gurb ionmhain liom rian
A gcos sa láib im shlí.


Scríobhtar seafóid, is é mo bharúil, faoi cad is file ann. Deir saineolaithe áirithe go gcaitheann file ar bith “guth amháin” a aimsiú. Ach ní sin a cheapann an Ríordánach agus táim ar aon intinn leis. Dar liom go bhfuil an ceart aige agus go bhfuil tacaíocht le fáil sa tsiceolaíocht na nua haoise seo, sé sin go bhfuil scata mór guthanna ionainn, go bhfuil a lán pearsana ionainn. Mar a deir Seán Ó Ríordáin thuas: “Scata a scrí’ na ranna seo” – ní guth amháin a scríobh é! “Is mó mé i mise amháin” – tá an ceart aige. Mar a duirt mé tá draíocht agus mistéir ag baint leis na focail agus leis an gcaint a mbaineanna an Ríordánach úsáid astu. Má léann tú ós árd an dán seo báfaí thú sa mhistéir agus sa dhraíocht.



An grianghraf a chuireas thuas ar barr ná ceann de rian mo choischéimeanna féin i ngaineamh na trá ag Damhnach Bat, Co Bhaile Átha cliath. Thógas é le linn samhraidh 2005.